• Wyznaczenie stref zagrożonych wybuchem, a pomieszczenie zagrożone wybuchem

Wyznaczenie stref zagrożonych wybuchem jest bardzo często mylnie utożsamiane z wyznaczeniem pomieszczeń zagrożonych wybuchem. Zgodnie z § 37 ust. 9 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. W pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem, jeżeli może w nim występować mieszanina wybuchowa o objętości co najmniej 0,01 m3 w zwartej przestrzeni. Co to oznacza? Objętość 10 dm3 jest bardzo niewielką wartością, która może być porównana do objętości wiadra. Przelewanie substancji palnej, np. z dużego pojemnika do mniejszych jest wystarczającym źródłem powstania mieszaniny wybuchowej.  Dokładne wytyczne dla stanowisk pracy, gdzie może wystąpić atmosfera wybuchowa określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej.
W/w Rozporządzenie nakłada obowiązek na Pracodawcę do opracowania Dokumentu Zabezpieczenia Przed Wybuchem oraz Oceny Ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej.

  • Pomieszczenie zagrożone wybuchem

Pomieszczenie zagrożone wybuchem, jest to pomieszczenie, w którym obliczony przyrost ciśnienia, będącego efektem wybuchu wynosi powyżej 5 kPa. Analiza pomieszczenia pod kątem zagrożenia wybuchem skupia się na skutkach wybuchu podając graniczną wartość nadciśnienia wynoszącego 5 kPa. Natomiast co w przypadku kiedy wartość obliczonego ciśnienia jest poniżej 5 kPa? Czy to oznacza, że skutki wybuchu nie będą zagrażać zdrowiu i życiu pracowników, ciągłości procesu technologicznego? Otóż kwalifikacja pomieszczenia jako niezagrożone wybuchem nie eliminuje wystąpienia wybuchu. A czy wartość ciśnienia poniżej 5 kPa jest bezpieczną? Celem Oceny Ryzyka oraz Dokumentu Zagrożenia Przed Wybuchem jest bardzo szczegółowa i wielostopniowa analiza procesu technologicznego od chwili produktu wejścia do uzyskania produktu finalnego, i jego magazynowania. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej ocena powinna opierać się na zapobieganiu tworzeniu  się atmosfery wybuchowej, zapobieganiu wystąpieniu zapłonu atmosfery wybuchowej i ograniczeniu skutków wybuchu.

  • Co to jest temperatura zapłonu? Jak wyznaczamy temperaturę zapłonu pyłu?

Temperatura zapłonu cieczy – jest to najniższa temperatura cieczy, nad powierzchnią której wydzielają się pary, które są zdolne do zapłonu od bodźca energetycznego.

Temperatura zapłonu warstwy pyłu – jest to najmniejsza temperatura płyty grzejnej w trakcie badania, która powoduje zapalenie badanej próbki; najmniejszą warstwą, którą poddaje się badaniu jest warstwa 5 mm pyłu; należy pamiętać, że im grubsza warstwa pyłu tym temperatura zapłonu jest mniejsza; jest to spowodowane utrudnionym odprowadzaniem ciepła i jednocześnie następuje kumulacja ciepła wewnątrz próbki, powodując wzrost temperatury. Metodologia badania jest określona w Normie PN-EN 50281-2-1 Urządzenia elektryczne do stosowania w obecności pyłów palnych. Część 2-1: Metody badania. Metody oznaczania minimalnej temperatury zapłonu pyłu. Parametr minimalnej temperatury zapłonu warstwy pyłu spełnia decydującą rolę przy weryfikacji maszyn i urządzeń pracujących w strefach zagrożonych wybuchem, stanowiące źródło zapłonu, ze względu na generowaną temperaturę. Zgodnie z § 35 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów temperatura zewnętrzna powierzchni urządzeń (…) nie powinna przekraczać dla gazów i par cieczy 2/3 maksymalnej temperatury powierzchni. W przypadku pyłów co najmniej 70 stopni Celsjusza poniżej temperatury tlenia się 5 mm warstwy pyłu dla poziomych powierzchni ogrzewczych lub nachylonych do 600 w stosunku
do poziomu.

Temperatura zapłonu obłoku pyłu – jest minimalną temperaturą pionowej rury urządzenia pomiarowego, przez który pod ciśnieniem przedostaje się próbka pyłu, powodując jej zapalenie poprzez widoczny płomień. Z reguły temperatura zapłonu obłoku pyłu jest wyższa od temperatury zapłonu warstwy pyłu. Metodologia badania jest określona w Normie PN-EN 50281-2-1 Urządzenia elektryczne do stosowania w obecności pyłów palnych. Część 2-1: Metody badania. Metody oznaczania minimalnej temperatury zapłonu pyłu.

  • Czy każdy pył jest wybuchowy

Aby jednoznacznie określić czy analizowany pył jest wybuchowy należy przeprowadzić badania określające parametry o tym decydujące. Istotnym czynnikiem jest pobranie próbki z analizowanego procesu technologicznego i jak najszybsze dostarczenie do laboratorium, w celu uniknięcia procesu utleniania. Oczywiście można posługiwać się wzorcowymi danymi z literatury, jednak trzeba pamiętać, że każdy proces technologiczny jest inny, a poszczególny element procesu może spotęgować lub obniżyć właściwości wybuchowe występującego pyłu.

  • Jakie są źródła zapłonu

Źródła zapłonu – Norma PN EN 1127-1 określa 13 możliwych źródeł zapłonu w postaci: gorące powierzchnie, płomienie i gazy gorące wraz z gorącymi cząstkami, iskry mechaniczne, urządzenia elektryczne, prądy błądzące – katodowa ochrona przed korozją, elektryczność statyczna, uderzenie pioruna, fale elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej, promieniowanie jonizujące, ultradźwięki, sprężanie adiabatyczne i fale uderzeniowe, reakcje egzotermiczne wraz z samozapaleniem pyłów.

  • W jaki sposób wyeliminować występowanie stref zagrożonych wybuchem

Nie ma jednoznacznej, uniwersalnej odpowiedzi w jaki sposób wyeliminować strefę zagrożenia wybuchem. Każdy proces technologiczny charakteryzuje się odmienną specyfiką, dynamiką procesu technologicznego. Do określenia możliwych sposobów wyeliminowania niezbędna jest analiza procesu technologicznego.

  • Co to jest zjawisko wyfuknięcia

Zjawisko wyfuknięcia zostało zaobserwowane tutaj w trakcie badania palności, np. sadzy kominowej. W trakcie ogrzewania warstwy pyłu powstałe wewnątrz próbki gazy zwiększają ciśnienie, do momentu aż spowodują rozproszenie drobnych cząstek pyłu, które ulegają zapaleniu.

  • Urządzenia w ATEX

            W ten sposób określa się urządzenia, które ze względu na swoją konstrukcje i zastosowane zabezpieczenia mogą bezpiecznie funkcjonować w występujących strefach zagrożenia wybuchem.